Malazgirt Savaşı’nın gerçekleştirildiği alanı nokta atışı olarak belirlemeye yönelik yürütülen yüzey araştırması projesine 2020 yılının Haziran ayında başlangıç yapıldı. Malazgirt savaş alanının tam olarak neresi olduğuna dair belirsizliğe bir son vermek amacıyla çağdaş teknolojik araç ve yöntemlerle disiplinlerarası bir anlayışla yürütülen proje, Malazgirt ilçe merkezi ve çeşitli köylerinde gerçekleştirilen yüzey araştırmaları ile savaş alanı arkeolojisi disiplini için de bir ilki temsil ediyor. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adnan Çevik’in yürütücü, Muş Alparslan Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Alican’ın ise yürütücü yardımcılığı görevini üstlendiği çalışma, 9 üniversiteden 30 akademisyenin aktif çabalarıyla sürdürülüyor. Tarih, arkeoloji, coğrafya ve jeofizik alanlarından bilim insanlarının ortak çalışmalarıyla yürütülen “Malazgirt Savaş Alanının Tespiti, Tarihi ve Arkeolojik Yüzey Araştırma Projesi”nin sonunda somut sonuçlar ortaya konulması bekleniyor.
Üniversitemiz, 04-11 Temmuz tarihleri arasında “Malazgirt Savaş Alanının Tespiti, Tarihi ve Arkeolojik Yüzey Araştırma Projesi”nin ilk etabına ev sahipliği yaptı. Arkeolojik bulgular ışığında savaşın gerçekleştiği yerin tam olarak tespit edilmesinin yanı sıra, bölgenin sosyo-ekonomik düzeyine ve turizm kapasitesine de katkı sağlayacağı beklenen proje, 4 Temmuz’da proje ekibindeki akademisyenlerin Muş Alparslan Üniversitesi Konukevi’nde yaptığı tanışma ve planlama toplantısı ile başladı.
Farklı disiplinlerden ilgi ve destek
Prof. Dr. Adnan Çevik başkanlığında ve Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü ve Tarih Bölüm Başkanı Doç. Dr. Mustafa Alican’ın yardımcılığında yürütülen projede pek çok akademisyen ve uzman birlikte çalışmaya başladı. Projede SEMAM Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Murat Alanoğlu, Tarih Bölümü Öğretim Üyeleri Dr. Şeyhmus Bingül, Dr. Esra Çıplak, Arş. Gör. Ömer Gürdal ve Sosyal Bilgiler Eğitimi Bölümünden Dr. Öğr. Üyesi İskender Dölek yer alıyor. Projenin ilk etabını çalışmak üzere Muş Alparslan Üniversitesi dışından bölgeye gelen isimler ise şöyle: Doç. Dr. Murat Keçiş ve Arş. Gör. Mehmet Sait Sütçü (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tarih Bölümü), Prof. Dr. Ahmet Çaycı (Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi), Doç. Dr. Haluk Sağlamtimur ve Uzman Arkeolog Oğuzhan Karaçetin (Ege Üniversitesi Arkeoloji Bölümü), Prof. Dr. Kemalettin Köroğlu (Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü) ve Prof. Dr. Mehmet Akif Ceylan (Marmara Üniversitesi Coğrafya Bölümü).
İlk etap çalışması yoğun geçti
5 Temmuz’da Ahlat üzerinden Malazgirt’e hareket edilerek çalışma sahasında kapsamlı bir keşif taraması yapıldı. 6 Temmuz’da Muş Alparslan Üniversitesi Rektörlüğü, Muş Valiliği, Muş İl Kültür Turizm Müdürlüğü, Bitlis İl Kültür Turizm Müdürlüğü, Ahlat Kaymakamlığı ve Ahlat Müzesi’ne resmi ziyaretler gerçekleştirildi. 7 Temmuz’da Malazgirt Kaymakamlığı Konferans Salonu’nda proje yürütücüsü Prof. Dr. Adnan Çevik başkanlığında Malazgirt Kaymakamı Emre Yalçın, Malazgirt Belediye Başkanı Cengiz Altın ve Ahlat Müzesi Müdürü Mikail Erçek’in yanı sıra Malazgirt’e bağlı muhtarların katılımıyla bir toplantı düzenlendi. 8 Temmuz’da Malazgirt ilçe merkezinde şehrin iç ve dış kale surlarını kapsayan ve drone çekimleriyle de desteklenen bir yüzey araştırması yapıldı. Ayrıca şehrin dışında bulunan tarihî mezarlıkta incelemelerde bulunuldu. Yüzey araştırması 9 Temmuz’da Malazgirt Meydan Muharebesi’nin gerçekleştiği muhtemel alanlardan Afşin, Yaramış ve Gülkoru’da devam etti. Aynı gün tarihî mezarlık ziyaretleri yapıldı ve köy halkından kişilerle görüşüldü. 10 Temmuz’da bölge halkından kişilerin de kılavuzluğunda yine Malazgirt Savaşı’nın gerçekleştiği muhtemel alanlardan olan Yaramış, Selekutlu, Karaali, Karahasan, Sarı Davut ve Odaköy yerleşimlerinde yüzey araştırmasına devam edildi. Aynı akşam söz konusu yüzey üzerinde bir haftalık süreçte elde edinilen verilerin değerlendirilmesi yapıldı. Savaş alanının tespit edilmesine yönelik düşüncelerin olgunlaşma aşamasında olduğu belirtilen toplantıda ekibin alan üzerinde bundan sonra gerçekleşeceği çalışma için bir yol haritası oluşturuldu. Proje ekibi 11 Temmuz’da Tarihi Murat Köprüsü’ne yapılan gezinin ardından Muş’tan ayrıldı.
Ortaçağ şehir kimliği vurgusu
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü ve Tarih Bölüm Başkanı Doç. Dr. Mustafa Alican, yürütücü yardımcılığı görevini üstlendiği ve Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kabul edilen “Malazgirt Savaş Alanının Tespiti, Tarihi ve Arkeolojik Yüzey Araştırma Projesi” ile ilgili kendi Youtube kanalında bir söyleşi gerçekleştirdi. Söyleşiye, projenin yürütücüsü olan Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adnan Çevik konuk oldu. Konuşmasında Malazgirt’i tarihsel kimliği ve doğal güzelliğiyle beklediğinin üzerinde bulduğunu ifade eden Prof. Dr. Adnan Çevik, Malazgirt Zaferi’nin ilçenin ortaçağ şehri kimliği taşımasıyla örtüştüğünün altını çizdi.
‘‘Bütün şehri kuşatan sur kalıntısıyla karşılaştık.’’
Çalışma başarıya ulaşırsa daha sonra yapılacak benzer çalışmalar için önemli bir kaynak teşkil edeceğini belirten Alican, ‘‘Surları gezmemiz 3-4 saat kadar sürdü. Maalesef birçok yer tahrip olmuş olsa da neredeyse bütün şehri kuşatan sur kalıntısıyla karşılaştık.’’ diyerek alanla ilgili ilk izlenimini izleyicilere aktardı.
‘‘Malazgirt, Türklerin Anadolu’yu yurt tutuşunun başlangıcı.’’
Genelde Malazgirt’in, özelde ise Malazgirt ile ilgili yürütülen projenin önemine değinen Çevik, ‘‘Malazgirt Muharebesi, Türklerin Anadolu’yu yurt tutuşunun başlangıcı. Burada Bizans askeri direnişini kaybetti ve bütün İslam dünyasında coşkuyla karşılanan bu olay sonrasında, Anadolu’nun kapısına dayanmış olan Oğuz Türkmen kitlelerinin önündeki askeri direnişin kırılmasıyla Anadolu’nun Türkiye oluşu süreci başladı.’’ sözleriyle düşüncelerini ifade etti.
‘‘Malazgirt ortak kimliğimiz için bir mihenk taşı.’’
Muharebe alanının günümüze kadar teknik bir çalışma yapılarak tam olarak tespit edilememiş olmasını önemli bir eksiklik olarak değerlendiren Çevik, bugüne kadar Malazgirt’te tarihsel olarak çeşitli çalışmalar yapılmasına rağmen savaş alanının tam olarak belirlenmesine yönelik akademik ve teknik bir çalışmanın yapılmamış olmasını bir ihmal olarak ele aldı. Çevik, 9 üniversiteden 30 bilim insanının katılımıyla interdisipliner bir çalışma yürüttüklerini ve bu projenin ülkemizde savaş arkeolojisi alanında çok kıymetli bir yer edineceğini ifade etti. Çevik’in konu hakkındaki ifadeleri şöyle: ‘‘Tıpkı Çanakkale gibi Malazgirt de siyaset üstüdür ve ortak kimliğimiz için bir mihenk taşı değerindedir. Savaş alanından somut veriler elde etmedikçe bu konuda yapılacak değerlendirmelerin hemen hepsine çeşitli noktalarda itirazlar olacaktır. Bu topraklarda oluşumuz sebebiyle bir misyon değeri taşıyan Malazgirt ile ilgili titizlikle yürütülen bu proje, savaş alanının arkeolojik verilerle ortaya konması kadar savaşı anlamlı kılan Malazgirt şehrinin kalesinin de ortaya çıkarılmasını amaçlamaktadır. Proje, Savaş Arkeolojisi metodolojisinin oluşmasına olduğu kadar Dijital Arkeoloji çalışmalarına da katkı sunacak.’’
Haber: Can Kurt
Fotoğraf: Osman Gökarslan